TATAR SUNDA BEUNGHAR KU SITUS
Tatar
Sunda beunghar ku situs, diaku boh sacara nasional, boh internasional tatapakan
jaman prasajarah nepi ka kiwari balatak di Jawa Barat.
Bukti
nu asalna ti jaman prasejarah, nu katelah jaman batu kuno, diantarana paparabotan
tina batu. Nurutkeun para ahli mah, sesa kahirupan 600 nepi ka 120 rebu taun ka
tukang. Jaman batu teh pertengahan 10 rebu taun ka tukang. Jaman baatu anyar,
ti 5 rebu taun ka tukang. Jaman batu ditema ku jaman parunggu, ti mimiti harita
manusa make pakakas tina beusi, parunggu tea.
Beuki
dieu bruh-breh bukti anyar. Contona situs nu mangrupa lukisan dina batu.
Kapangih di wewengkon Citapen Desa Sukajaya, Kacamatan Rajadesa, Ciamis.
Masarakat di dinya mah nyebutna teh batu tulis, pedah gurat-guratna siga
tulisan dina batu. Gurat-gurat dina batu eta rupa-rupa, wangun jeung ukuranana,
diantarana gurat-gurat nangtung (vertikal) nu masing-masing tilu nepi ka genep
gurat, aya oge nu wangunna curat-coret, meh sarimbang jeung sasatoan,
dadaunan,jeng sajabana. Ieu lukisan teh sarua jeung nu kapanggih di Australi.
Teu kudu heran da urang Aborigin oge bibitbuitna mah ti Nusantara.
Citapen
salah sahiji nu nyimpen tempat rupa-rupa patilasan sajarah. Contona, aya
patilasan nu ku urang lemburdisebutna patilasan Bupati Rohang. Ka
tukang-tukang, aya batu panjang, tengahna leutik. Tapi, kiwari mah ukur bejana.
Titinggalan
karuhun teh gede hartina pikeunulikan sajarah mah. Ngan nya kitu teu unggal
jalma engeuh kana penting jeung gunana. Malah ku para ahli mah diulik, ku
nusejen mah teu dianggap situs ieuh. Contona, Situs Sanghyang Rancamaya di
Gunung Badigul digempur dipake lapangan golf jeung gedong-gedong.
Nasib
situs Citapen ge kitu. Ruksakna teh ka rupa-rupa alatan. Geus puguh ku alam,
saperti longsoratawa banjir oge, ku leungeun-leungeun jailnu iseng curat-coret
di mana wae. Semet curat-coret oge kaasup ngaruksak tatapakan sajarah.
Ti
baheula tatar Sunda jadi pamungpungan. Ku kituna mha teu aneh da lahanna subur.
Ngan, nyakitu, ku lobana nu kapincut tatar Sunda,balukarna teu bisa di
singkahan. Nu datang ka Tatar Sunda teh ti mana-mana.bubuara, bumetah, teu
marulang deui. Balukarna lembur geus ngalegaan, akhirna loba tatapakan sajarah
anudigempur di jadikeun lembur, contona Rancamaya. Sajarah kahirupan hiji bangsa
nu di tandaan ku ayana tulisan. Padumuk Nusantara mimiti asup kana galuring
sajarah ti awal abad ka 5 Masehi. Dumasar kana bukti tinulis,
tulisan-tulisandina batu tea, dina beusi, dina taneuh liket, tanduk sasatoan
jeung tataangkalan.
Memeh
ngatretkeun, tulisan urang Tatar Sunda geus nyieun simbul-simbul ana dipahat
dina batu. Simbul-simbulna mangrupa panah, segi tilu, pasagi, jeung sajabana,
nu bisa dijadikeun alat komunikasi jeung anggota masarakat sejenna.
Di
Curug Sukabumi, aya batu anu pinuh ku rupaning simbul. bukti-bukti tulisan nu
di tinggalkeun sabada padumuk Tatar Sunda barisa nulis, kapendak dina wujud
prasasti. Diantarana Desa Tugu, Jakarta, titinggalan raja Purnawarman.
Tulisanana dipahatkeun dina batu buleud. Ieu disebutna prasasti Purnawarman.
Prasasti
Ciaruteun kapanggih di sisi walungan Ciaruteun, Desa Graha, Kacamatan
Leuwiliang, Bogor. Prasasti Kebon Kopi nu teu jauh ti Ciaruteun, di kampung
hilir cibungbulang.
Tulisan-tulisan
anu kaunggel dina prasasti, netelakeun ayana hiji pamarentahan nu dipingpin kuu
pangawasa di eta tempat. Hartina wewengkon eta geus aya pamingpinna.
Bukti-bukti nu mangrupa batu, karaton jeung sajabana jelas nandakeun ayana
pamarentahan.
Para
arkeoligi di nagara urang mah teu saperti di nagara maju, contona di Prancis.
Situs-situs di batur mah geus dipiara tur dimumule. Guha alam saperti di
Ustrali apaan sakitu dipiarana, di dagangkeun tur kapentingan parawisata. Di
urang mah, situs Rancamaya kapan diburak-barik dijadikeun parumahan mewah alias
Real Estate. Di rancaekek, Bandung,
Candi Bojongmenje teu puguh alang ujurna lantaran kahalangan ku pabrik, nu
cenah leuwih nguntungkeun ti batan dijadikeun candi. Loba nu manghanjakalkeun
upama tempat nu aya situsan teh dijadikeun Real
Estate jeung lapangan golf. Hanjakal sora para ahli teu digugu. Padahal di
nagara batur mah tong boro situs nu geus puguh juntrungna, nu can puguh ge teu
weleh pada nyucruk pada nalungtik. Upama tek ngawangun hiji tempat teh sok
ditalungtik heula. Para ahli purbakala disambat jadi anggota tim panalungtik.
Malah, diancrubkeun ka lapangan ge sok pangheulana. Mun geus puguh lain situs
upamana, kakara diijinan digempur.
Tina
patilasan karuhun bisa ngalap rupa-rupa manpaat. Kahirupan ka tukang bisa ka
baca tina situs “Kahirupan Budaya, baheula bisa katingali tina tatapakan
sajaraah”.
Hubuunngan masarakat jeung nu nyekel kakawasaan, bisa
kapanggih tina patilasanana. Tilem timbulna kakawasaan jaman baheula tepi ka
mana dirojong ku rahayatna, bisa jelas kapaluruh dina situ-situs anu
ditinggalkeunana.
Budaya masarakat jaman baheula aya mangsana beda jeung
budaya nu hirup di lingkungan karaton. Contona di tingkat elit, nu hirup teh
budaya Hindu/Budha. Ari rahayatna mah beda deui. Rahayat dupagunungan nu
kahirupanana tina tatanen boga ageman sorangan, muja roh karuhunna.
Timimiti ujung kulon,
wewengkon Tatar Sunda pangkulonna, nepi ka Tatar Sunda pangwetanna, kahirupan
budaya bangsana sarua. “ditilik tina patilasan kapungkur mah wilayah Banten oge
sarua jeung daerah-daerah sunda sejenna”.
Nyaritakeun patilasan sajarah, moal leupas tina
nyaritakeun sual candi. Nilik kana babatuan nu aya di Jawa Barat, umumna leuwih
teuas ti bantan nu kapanggih di Jawa Tengah.mun eta babatuan direka, tangtu teu
gampang. Di urang oge aya candi, tapi umumna tina bata. Saperti anu kapanggih
di Batujaya, Karawang. Eta wawangunan kaasup candi budha. Najan dijieuna tina
batu bata. Umurna mah geus kolot naker, titinggalan jaman Tarumanagara.
Candi teh replika (titiron) gunung. Ari di Tatar Sunda
mah, gunung teh sakitu parentulna.lembur-lembur di Sunda mah dilingkung ku
gunung. Masarakat nu lemburna di lingkung
ku gunung mah (bisa jadi) teu perlu niron-niron gunung.
Hal lain, candi teh umumna ngagambarkeun tradisi
Hindu/Budha, nu mekarna di lingkungan karaton. Dibawana ku para elit, ku para
pamingpin nu ngaheuyeuk nagara. Padahal rahayat oge boga ageman sorangan.
Budaya nu mekar dikalangan elit, teu sarua jeung nu mekar di kalangan rahayat.
Ku kituna, mun tea mah kudu nyieun candi saperti di Jawa Tengah, rahayat nu
budayana beda jeung budaya pamingpinna, can tangtu ngarojong kana kapalay
pangasawa, sabab teu luyu jeung tradisina nu mandiri. Lebah dieu somah nanduk,
jadi beuki karasa nyingraykeun lalangse sajarah teh patilasan wajib dimumule, dipiara
bisi musnah memeh kaguar.
0 komentar:
Posting Komentar