WANGUNAN MASYARAKAT PAJAJARAN
Nurutkeun
Werthheim dinai bukuna Indonesian Society
in Transition, masyarakat Indonesia teh bisa dibagi jadi tilu tipe, nyaeta:
masyarakat sawah, masyarakat huma, jeung masyarakat basisir. Masyarakat Parahiyangan
kaasup kana tipe poko masyarakat huma, ari masyarakat jawa tengah, jawa timur,
jeung baki mah kaasup masyarakat sawah.
Wangunan
masyarakat nu beda tangtu bakal ngahasilkeun kabudayaan anu beda, malah
kamekaran sajarahna oge moal bisa sarua. Ampir bisa dipastikeun, yen umumna
masyarakatpajajaran teh masyarakat huma. Ngeunaan hal ieu bisa ditalungtik
sawatara bukti nu nembrak.
Kahiji,
dokumen sajarah anu mangrupa catetan para petugas kumpeni dina dagregister anu
geus dikumpulkeun ku de Haan dina bukuna Priangan. Tetela sistim pertanian
sawah di Jawa Barat teh dimimintian ku van Imhoff. Tujuanana taya lian iwal
pikeun ngaronjatkeun hasil pare. Di wewengkon Bogor, pasawahan nu mimiti di
buka teh di Cisarua. Kitu oge kapaksa Barron van imhoff husus ngadatangkeun
panyawah ti Tegal jeung Banyumas, lantaraan pribumina mah teu nyarahoeun cara
ngalola sawah. Kota Bogor dijadikeun “daerah bebas huma” ku Yacob Moseel anu
ngaganti Barron van Imhoff (1750). Aturanana, dina lalampahan sapuluh jam ti
Kota Bogor teu meunang aya humaatawa tipar. Ieu aturan teh ditambah deui jadi
tilu welas jamperjalanan. Anjrahna pasawahan di Jawa Barat, kakara dina
patengahan abad-18. Teu mustahil, sawah munggaran geus dimimitian ku koloni
Mataram di Karawang anu dikirimkeun ku Sultan Agung Amangkurat I. Tapi nu pasti
mah mimiti prah dina abad-18 sanggeus Gupernur Jendral Barron van Imhoff
ngawajibkeun sistem sawah.
Kadua,
dokumen literer tina hasil jaman pajajaran. Dina carita Parahiyangan teu aya
istilah husus patani, tapi pahuma. Legenda ngeunaan Pancakusika nuduhkeun
aweuhan kabudayaan huma, lantaran dulur-dulur Wretikendayun teh, jaba tinu jada
padagang, nu tiluan deui mah nya jadi pahuma, panyadap, jeung panggerek (tukang
moro).
Katilu,
dokumen tradisi, cara di Baduy kiwari. Urang Baduy anu pengkuh kana adaat buhun
masih keneh buyut (cadu) nyawah.
Kaopat,
dokumen oral atawa lisan dina basa Sunda kiwari.kecap huma teh asalna tina basa
Indonesia Purba anu hartina sacerewelena mah imah. Sabalikna kecap ladang dina
basa Sunda mah hartina hasil. Alhasil imah identikjeung huma sarta hasil
(ladang) tatanen nu pangpentinyna teh nyaeta pare huma. Kecap-kecap sapeti
ladang kesang, ngaladangan atawa taya ladangna, nuduhkeun yen sagala rupa hasil
diasosiasikeun kana hasil urusan melak pare di huma. Aya deui kabiasaan urang
lembur, mun seug nyaram anakna pasea teh, “ulah sok pasea jeung dulur, bisi
pajauh huma!” ieu teh babasan pasesaan baheula, da maksudna mah bisi pajauh
pamatuhan atawa imah.
Ciri-ciri
masyarakat huma, nyaeta:
1. Umumna pepencalan, lantaran
pamaruhan (imah) teh nurutkeun humana sewang-sewangan. Temahna sipat asyarakat
huma leuwih individual jeung leuwih percaya kana kamampuh dirina pribadi.
2. Beda jeung masyarakat sawah
anu digawena ukur nepi ka pecat Sawed, urang huma mah digawana sapoe
jemput.temahna hubungan jeung tatangga teh nya renggang (tempatna pajauh) nya
langka.
3. Masyarakat huma heunteu
wawuheun kana pamujaan karuhun dina wujud pamulasaraan makam. Di Baduy nepi ka
kiwari teu aya kompleks kuburan, sok sanajan tumali jeung kapercayaan
pamarehnana ngurebkeun mayit ku cara di tempat sejen. Kuburan anyar ukur
dicirian ku hanjuang nepi kaopat puluh poe. Geus liwat opat puluh poe mah,
taneuh kuburan teh dianggap taneuh biasa deui.
4. Masyarakat huma hirupna
henteu jinek, tapi pipindahan nurutkeun
ngeserna pahuma anyar. Sanajan urang Baduy kiwari geus nyarieun kampungan, tapi
angger dina wanci anu tangtu mah kudu bae ngeserkeun kampung. Di Baduy euweuh
kampung nu maneuh.
0 komentar:
Posting Komentar